Sự định cư của người Tervingi

Để bảo vệ các tỉnh phía nam của sông Danube, người La Mã đã giữ lại các pháo đài quân sự trên bờ phía bắc của sông Danube khá lâu sau khi rút khỏi Dacia Traiana.[102]Aurelianus đã cho giữ lại một vị trí tại Drobeta, trong khi một phân đội của quân đoàn thứ mười ba (Legio XIII Gemina) đã đóng quân ở Desa ít nhất là cho đến năm 305 CN[102]Những đồng tiền xu mang hình ảnh của hoàng đế Gratianus (trị vì từ năm 375-383 CN) đã được phát hiện tại Dierna, có thể chỉ ra rằng thị trấn vẫn tiếp tục tồn tại sau khi người La Mã rút đi[194].

Các bộ tộc trước đây đã định cư phía bắc của sông Danube, chẳng hạn như người Sarmatia, Bastarnae, Carpi, và người Quadi đã phải chịu áp lực ngày càng tăng bởi sự xuất hiện của người Vandal ở phía bắc, trong khi người Gepid và người Goth gây áp lực từ phía đông và phía đông bắc [195]. Điều này buộc các bộ lạc xưa kia phải tiến vào lãnh thổ La Mã, và làm suy yếu những sự phòng thủ của đế quốc vốn đã bị kéo dài hơn nữa. Để có thể nhận được sự cho phép tiến vào đế quốc, các bộ lạc đã xen kẽ giữa việc cầu khẩn nhà cầm quyền La Mã cho phép họ làm vậy, và hăm dọa họ về các mối đe dọa của cuộc xâm lược nếu yêu cầu của họ đã bị từ chối [195] Cuối cùng, người Bastarnae được phép định cư ở Thrace, trong khi những người Carpi sống sót được phép định cư trên địa bàn tỉnh mới là Pannonia Valeria nằm ở phía tây quê nhà của họ [196]Tuy nhiên, người Carpi đã không bị xóa sổ bởi các bộ lạc man rợ khác, cũng không hoàn toàn hòa hợp vào đế quốc La Mã. Những người sống sót ở trên khu vực biên giới của đế quốc này rõ ràng được gọi là Carpodacae ("Người Carp từ Dacia").[197]

Năm 291 CN, người Goth lúc này đã phục hồi lại từ sau thất bại của họ dưới tay của Aurelianus, và họ bắt đầu di chuyển vào những gì từng là tỉnh Dacia của La Mã.[198] Khi mà tổ tiên của người Tervingi di cư vào miền đông bắc Dacia, họ đã gặp phải sự chống đối từ người Carpi và những người Daci không bị Latinh tóa. Sau khi đánh bại các bộ lạc này, họ đã bước vào cuộc xung đột với người La Mã, những người vẫn cố gắng duy trì sự kiểm soát dọc theo sông Danube. Một số cư dân bán Latinh vẫn còn sót lại và họ đã cố gắng để cùng tồn tại với người Goth [123]295 CN, người Goth đã cố gắng để đánh bại người Carpi và sinh cơ lập nghiệp ở Dacia, mà bây giờ gọi là Gothia;[199] Người La Mã đã công nhận người Tervingi như là một Foederatus [199].Họ đã chiếm phần phía đông của tỉnh cũ và xa hơn nữa, từ Bessarabia trên sông Dniester ở phía đông tới Oltenia ở phía tây [200]. Cho đến tận những năm 320, người Goth vẫn tuân thủ các điều khoản của hiệp ước và tiến hành định cư trong tỉnh Dacia cũ, và khu vực sông Danube đã khá yên ổn được gần một thế hệ.[200]

Khoảng năm 295 sau công nguyên, hoàng đế Diocletianus đã tổ chức lại tuyến phòng thủ dọc theo sông Danube, và thiết lập các doanh trại được bảo vệ bởi thành lũy ở phía bên kia của dòng sông, từ Sirmium tới Ratiaria và Durostorum [201].

Những cuộc xâm chiếm cuối cùng của người La Mã

Trong suốt triều đại của Constantinus I, người Tervingi đã lợi dụng cuộc nội chiến giữa ông và Licinius để tấn công đế quốc vào năm 323 CN từ các khu định cư của họ ở Dacia [202]Họ đã ủng hộ Licinius cho đến khi ông ta bị đánh bại vào năm 324, sau đó Ông ta đã bị bắt trong khi đang trên đường chạy trốn đến những vùng đất của họ ở Dacia.[202]Năm 328 CN, Hoàng đế Constantius I đã cho đã xây dựng tại Sucidava một cây cầu mới bắc qua sông Danube, [203]và sửa chữa con đường từ Sucidava tới Romula[204]. Ông cũng dựng lên một pháo đài quân sự tại Daphne (Spantov).[205]

Năm 332, Constantinus I trực tiếp chỉ huy quân đội vượt qua sông Danube và đè bẹp các bộ lạc người Goth đã định cư ở đó, trong quá trình tái lập lại một tỉnh La Mã ở phía bắc của sông Danube[206][207] Trong sự tôn vinh dành cho chiến tích này, viện nguyên lão đã phong tặng cho ông danh hiệu Dacicus Maximus, và tán dương nó cùng với lễ kỷ niệm 30 năm ngày lên ngôi hoàng đế La Mã của ông vào giữa năm 336 [206]Việc phong tặng danh hiệu này đã được nhìn nhận bởi các học giả như Timothy Barnes giống như ngụ ý về một vài mức độ tái chiếm lại tỉnh Dacia của La Mã.[208]

Cuộc tiến công lớn cuối cùng của người La Mã vào tỉnh Dacia cũ xảy ra trong năm 367 CN, khi hoàng đế Valens đã lợi dụng một sự cố ngoại giao để khởi động một chiến dịch lớn chống lại người Goth.[209] Với hy vọng chiếm lại được vị trí đầu cầu vượt qua sông Danube mà Constantinus đã thiết lập thành công tại Sucidava,,[210]Valens đã phát động một cuộc tấn công vào lãnh thổ của người Goth sau khi vượt qua sông Danube gần Daphne khoảng ngày 30 tháng 5, họ tiếp tục cho đến tháng chín mà không có bất kỳ cuộc giao tranh nghiêm trọng nào[211]Ông đã cố gắng một lần nữa trong năm 368 CN, và thiết lập căn cứ của mình tại Carsium, nhưng đã bị cản trở bởi một trận lụt trên sông Danube.[212]Vì thế, ông đã dành thời gian của mình cho việc xây dựng lại các pháo đài La Mã dọc theo sông Danube. Năm 369, Valens vượt qua sông và tiến vào Gothia, và lần này ông đã cố gắng để giao chiến với người Tervingi, và đánh bại họ.

Đây là nỗ lực cuối cùng của những người La Mã nhằm duy trì một sự hiện diện trên địa bàn tỉnh cũ trước đây. Ngay sau đó, sự mở rộng về phía tây của người Hun đã làm tăng áp lực đối với người Tervingi, khiến họ buộc phải từ bỏ tỉnh Dacia cũ và tìm nơi ẩn náu bên trong đế quốc La Mã[213]

Tranh cãi xung quanh số phận của người Dacia-La Mã

Đã có phỏng đoán trong thời gian dài rằng cư dân của Dacia Traiana đã di chuyển về phía nam sau khi Aurelianus bỏ rơi hành tỉnh này [214][215]

Một giả thuyết cho rằng quá trình hình thành nên người Rumani bắt đầu với việc La Mã hóa Dacia và cùng với sự tồn tại của một nhóm cư dân Daco-La Mã đã không hoàn toàn từ bỏ hành tỉnh sau khi người La Mã rút đi vào năm 275 SCN.[216] Những bằng chứng khảo cổ thu được từ các địa điểm chôn cất và các khu định cư đã hỗ trợ cho quan điểm cho rằng một phần cư dân bản địa tiếp tục sinh sống ở vùng đất Dacia thuộc La Mã.[217] Những đồ gốm vẫn còn lại có niên đại vào năm 271 SCn ở Potaissa,[128] và những đồng tiền xu La Mã của Marcus Claudius Tacitus và Crispus (con trai của Constantinus I) được phát hiện ở Napoca chứng minh sự tồn tại liên tục của những thành thị ở đó[218] Ở Porolissum, những đồng tiền xu La Mã tiếp tục được lưu hành một lần nữa dưới triều đại của Valentinianus I (364-375), trong khi đó, những người Daco-La Mã địa phương tiếp tục sống ở Ulpia Traiana Sarmizegetusa, đã củng cố lại nhà hát để chống lại các cuộc tấn công của người rợ [182] Theo giả thuyết này, người dân Rumani đã tiếp tục phát triển dưới ảnh hưởng của đế chế La Mã cho đến đầu thế kỷ thứ 6.